انواع پرخاشگری در کودکان
برای کنترل خشم در کودک یا کنترل عصبانیت در کودکان راهکارهایی وجود داردکه والدین با انجام آن می توانند کمک زیادی به کودکان خشمگین کنند. پرخاشگری در کودک یکی از شایع ترین مشکلات است. کودک نوپاست و چند احساسات او بسیار قوی است اما وسیله کافی برای ابراز ناامیدی را ندارد و همین او را بیش از پیش ناامید کرده و موجب عصبانیت در کودکان می شود . در نهایت او به دیگران حمله کرده با تنها وسیله دفاعی اش به یعنی کتک زدن به کودک دیگر آسیب می رساند.
خشم در کودک یا پرخاشگری در کودک را می توان به دو نوع تقسیم کرد:
۱) پرخاشگری خصمانه: روان شناسان رفتار پرخاشگرانه ای را که به خاطر آسیب رساندن و صدمه زدن صورت می گیرد، پرخاشگری خصمانه می گویند.
۲) پرخاشگری وسیله ای: پرخاشگری ای که به خاطر به دست آوردن پاداش صورت می گیرد، پرخاشگری وسیله ای نام دارد.
بنابراین رفتار پرخاشگرانه، رفتار عمومی است که با هدف از پیش تعیین شده صورت می گیرد . بیشتر پرخاشگری کودک یا عصبانیت در کودکان از نوع وسیله ای است؛ زیرا اکثر آن ها برای اینکه اسباب بازی و خوراکی هایشان را به دست آورند، همدیگر را هل می دهند و یا می زنند و خیلی کم پیش می آید هدف شان آسیب رساندن به کسی باشد. بچه ها معمولاً جلوی پدر و مادر و دوستان و اعضای خانواده که به حمایت آن ها نیاز دارند، رفتار پرخاشگرانه بیشتری نشان می دهند که علت آن نیز جلب توجه و حمایت کردن آن ها از نظرات و خواسته هایشان می باشد.
کودکان به سرعت می فهمند که از راه خشم و تندخویی، می توانند به خواسته ها و نیازهایشان برسند؛ حتی روان شناسان گفته اند: نوزادان در سن سه تا چهار ماهگی علائمی از خود نشان می دهند که بر خشم کودک و عصبانیت آن ها دلالت دارد.
علل خشونت و پرخاشگری در کودکان
اگر چه ممکن است گاهی نتوانید علت خشم در کودکان را پیدا کنید اما در بیشتر موارد علت به وجود آورنده آن می‌تواند هر کدام از موارد زیر باشد.
- الگو پذیری‌کودک پرخاشگر از والدین
یکی از دلایل بسیار مهم پرخاشگری در کودک یادگیری است. یعنی کودکانی که الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته اند، همانند الگوهای خود رفتار می کنند. چنانچه پدر یا مادری خلق و خویی عصبانی و پرخاشگر داشته باشند، مسلماً فرزندشان نیز پرخاشگر خواهد شد. این رفتار توسط کودک یاد گرفته می شود. از آنجا که کودکان با والدین همانند سازی می کنند، بنابراین بسیاری از رفتارهای پدر و مادر ناخودآگاه توسط فرزندان فرا گرفته می شود. توضیح این که فرایند همانند سازی کاملاً ناخودآگاه صورت می پذیرد.
نکته دیگر این که حتماً لازم نیست والدین با خودِ کودک پرخاشگری کرده باشند؛ چنانچه او شاهد رفتارهای خشونت بار پدر و مادر با افراد دیگر نیز باشد، این گونه رفتار را فرا می گیرد. بنابراین کودکان از طریق مشاهده، رفتارهای والدین را می آموزند.
بر این نکته می توان تأکید کرد که کودکان با چشمان خود می آموزند؛ یعنی آن چه را مشاهده می کنند، یاد می گیرند؛ حتی اگر آن رفتار به طور مستقیم در مورد خود آنها صورت نگیرد.
- تاثیر بیماری‌ها و داروها بر پرخاشگری کودک
بعضی از بیماری‌ها به مصرف دارو نیاز دارد و ممکن است از عوارض جانبی داروها کج خلقی و رفتارهایی باشد که خشونت را برمی انگیزند.
- تاثیر اضطراب بر پرخاشگری کودک
کودکان مضطرب نمی توانند کودکان آرامی باشند. آنها رفتارهایی پرخاشگرانه از خود بروز می دهند؛ البته بلافاصله پشیمان می شوند و از والدین خود عذرخواهی می کنند. اگر از کودک مضطرب بپرسیم که چرا پرخاش می کنی و عصبانی هستی؛ خواهد گفت نمی دانم.؛ یا خواهد گفت دست خودم نیست.
- تاثیر ناکامی بر خشم در کودک
ناکامی یعنی اینکه کودک به هدفش نرسد مثلا می خواهد با اسباب بازی به صفحه تلویزیون بکوبد اما مادرش اجازه این کار را نمی دهد . وقتی کودک به هدف خود دست نیابد و ناکام شود، یکی از رفتارهایی که از او سر می زند پرخاشگری است.
- تاثیر تضادهای درونی پرخاشگری کودک
گاهی کودکان در دوگانگی و تضادهای درونی قرار می گیرند. یا بهتر بگوییم، گاهی بر سر دو راهی‌هایی گیر می کنند و نمی دانند کدام راه را انتخاب کنند؛ و این حالت آنها را دچار تعارض، اضطراب و خشم می کند. مثلاً کودکی که دوست دارد نزد مادرش در منزل بماند و از طرفی وقتی می بیند تمام کودکان به مدرسه می روند، همزمان تمایل به مدرسه رفتن نیز دارد، دچار دوگانگی می شود. به کودکان خود کمک کنیم که در دو راهی‌های زندگی، مدتی طولانی قرار نگیرند. آنها بایستی به سرعت و با دقت درست ترین کار را انجام دهند.
- تاثیر افسردگی و خشم در کودک
پرخاشگری و کج خلقی در کودکان چنانچه با علامت‌های دیگر همراه باشد، می تواند نشانه ای از افسردگی کودک باشد که در این صورت لازم است شرایط زندگی کودک تمام و کمال مورد بررسی قرار گیرد.
- مدرسه و خشم و پرخاشگری کودک
گاهی کودکان در مدرسه قربانی خشونت می شوند؛ و این قربانی شدن باعث می شود که خود آنها نیز عامل خشونت شوند.
عواملی که به خشونت در مدرسه می انجامند، عبارت اند از:
♦ وقتی کودکی توسط دانش آموزان دیگر مورد تمسخر قرار گیرد
♦ وقتی کودکی توسط دانش آموزان دیگر کتک بخورد و قادر به دفاع از خود نباشد.
♦ وقتی کودکی همیشه از مشاجرات فرار می کند و حتی در مواقعی به گریه متوسل می شود.
♦ وقتی کودکی مرتب اشیا، وسایل و پول خود را گم می کند.
♦ وقتی کودک از لحاظ ظاهری (پارگی لباس و یا نامناسب بودن آن) مورد تمسخر قرار می گیرد.
♦ خجالتی بودن و سکوت مکرر در کلاس.
♦ افت تحصیلی، افسردگی و ناراحت بودن.
♦ تجاوز به مالکیت آنان – برای مثال دوستش دوربینش را بدون اجازه برمی دارد.
♦ حمله و آزار کلامی اطرافیان به کودک. برای مثال تمسخر کردن، تحقیر کردن.
♦ حمله جسمی همکلاسی‌هایش ، به خصوص در مهد کودک و دبستان برای مثال: هول دادن، فشار دادن.
♦ اجبار به انجام کارهایی که به آن علاقه ندارد ، مثال انجام تکالیف مدرسه یا مرتب کردن اتاقش.
♦ طرد شدن از گروه دوستانش، برای مثال: دوستانش او را در بازی‌های گروهی شرکت ندهند.
این عوامل کودک را قربانی خشونت دیگران می کند و خود کودک نیز عامل خشونت می شود و رفتارهای پرخاشگرانه از او سر خواهد زد.
اما اگر بتواند به علت پرخاشگری در کودک پی ببرید ، راحت‌تر می‌توانید آن را برطرف کنید. اگرچه آموختن مهارت کنترل خشم در کودکان نیازمند یک برنامه دراز مدت است، اما مربیان و والدین باید کودک را در بروز مناسب خشم یاری کنند.
راههای کنترل عصبانیت در کودکان
- برای کنترل خشم در کودکان سعی کنید از حواس پنجگانه آنها استفاده کنید. از فرزند خود بخواهید ترکیبی از کارهای زیر را در هنگام عصبانی شدن به کار گیرد. برای مثال :گوش کردن به موسیقی شاد و کودکانه – زدن آب به صورت – فشرده خمیر بازی – نفس کشیدن عمیق و آهسته – خوردن یک خوراکی یا نوشیدنی – بو کردن یک گل زیبا و خوشبو – کشیدن یک نقاشی از احساس خود.
- برای کنترل عصبانیت در کودکان بیان احساسات را به فرزندی را آموزش دهید تا یاد بگیرد همیشه احساسات خود را به زبان بیاورد: با استفاده از عباراتی مانند:” من احساس می‌کنم” ، “امروز … ،موقعی که من …” ، “به خاطر اینکه …” مثال :”من احساس می کنم امروز خیلی عصبانی هستم و می‌خواهم علی را بزنم.” ” موقعی که مریم جلوی دیگران به من گفت ترسو ، من خیلی ناراحت شدم .” “عصبانی هستم ،به خاطر اینکه رضا مرا مسخره می کند.”
- برای کنترل خشم در کودکان به کودک خود مهارت های ارتباطی و به کارگیری کلمات مودبانه را در هنگام درخواست‌هایش بیاموزید. آموختن کلماتی مانند: لطفاً اگه ممکنه … متشکرم….
- به او بگویید می‌تواند با اجازه از بزرگترها برای چند دقیقه از محیطی که او را عصبانی کرده است دور شود تا حالش بهتر شود. برای مثال به پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری برود .به خاطر داشته باشید که خودتان نیز او را همراهی کنید . به هیچ وجه اجازه ندهید کودکی که عصبانی است به تنهایی دوچرخه سواری کند.
- برای کنترل عصبانیت در کودکان به او نشان دهیم که عصبانیت او را درک می کنید ولی او را متوجه سازید که حتی در اوج عصبانیت نیز نباید برخی کارها را انجام دهد مثل شکستن وسایل، فریاد زدن، آسیب رساندن به خود یا دیگران، پرت کردن اشیا.
- برای کنترل پرخاشگری در کودک به او بیاموزید هنگام عصبانیت فعالیت های جایگزین را انتخاب کند برای مثال اگر تکالیف مدرسه اش سخت است عصبانی نشود و به جای آن از یکی از والدین و معلمین راهنمایی بگیرد. در هنگام عصبانیت در صورت امکان یکی از افراد یا وسایلی را که دوستش دارد بغل کند حتی اگر عروسک پشمالو اتاقش باشد.
- برخی اوقات فرزند شما نمی تواند خشم خود را با کلمات بیان کند. به او تعدادی مداد رنگی بدهید تا درباره این که چرا عصبانی شده نقاشی کند.
- سعی کنید فضای گرم و صمیمی در منزل ایجاد کنید تا کودک با شما راحت باشد . علت خشم خود را صادقانه به زبان آورد. کودکانی که با پدر و مادر ارتباط صمیمی ندارند ناراحتی خود را به شکل های مختلفی مانند گوشه گیری، عصبانیت و پرخاشگری نشان می دهند .
- سعی کنید به غیر از مهارت کنترل خشم در کودکان سایر مهارت های زندگی را نیز از همان کودکی به او بیاموزید مخصوصا مهارتهای مانند حل مسئله ، مقابله با استرس و مهارتهای ارتباطی که با کنترل خشم رابطه دارد.
- در صورتی که کودک شما بتواند خشم خود را کنترل کند پاداش دهید .به خاطر داشته باشید دادن پاداش به کودک باید جنبه تشویقی داشته باشد یعنی هنگامی که بتواند خشم خود را کنترل کنند باید پاداش مناسب به دریافت نمایند. مراقب باشید که فرزندتان فقط به خاطر دریافت پاداش خشم خود را کنترل نکند.
- برای کنترل عصبانیت در کودکان از ترساندن و تهدید کردن کودک و قرار دادن او در موقعیت‌های تنش‌زا پیشگیری کنیم.
- باید از کتاب ها و مشاوران متخصص کمک بگیرید و در خصوص واکنش های خود در برابر رفتارهای فرزندتان مشاوره بگیرید. از طریق تعامل با سایر والدین از تجربیات آنها نیز کمک بگیرید.
- هرگز او را تنبیه بدنی نکنید.
- برای آموزش کنترل خشم به کودکان به کودک کمک کنید آرام بگیرد نفس عمیق بکشد و از یک تا ده بشمارد. اگر هنوز احساس عصبانیت می کند این بار از شماره ۱۰ تا ۱ را بشمارد. با این کار ذهن ابرو مشغول می‌شود.
نوشته های مشابه
پرخاشگری در کودکان ،بایدها و نبایدها
آموزش مهارت کنترل خشم و عصبانیت کودکان
دنیای کودکان نوپا را درک کنید
پرت کردن اشیاء توسط کودک، امری طبیعی یا خطرناک
بازی هایی که خشم کودک را کنترل می‌کند
لینک اینستگرام:
https://www.instagram.com/zarafeyejadooyi/
